فیلمفارسی - فیلم فارسی

فیلمفارسی اصطلاحی است که اولین بار توسط دکتر هوشنگ کاووسی درمجلهٔ فردوسی برای سینمای عامه‌پسند ایران به کار برده شد و مثال معروف آن فیلم گنج قارون است. این اصطلاح به معنای محصولی سینمایی است که مولفه‌هایی همچون داستان‌پردازی عجولانه، قهرمان سازی، رقص و آواز کاباره‌ای بدون ارتباط به داستان، نبود روابط علت و معلولی، عشق‌های غیرواقعی، حادثه پردازی و غیره. این فیلم‌ها عموماً با گرته برداری از سینمای هالیوود و هند و در فضایی ایرانیزه ساخته می‌شدند. کاوسی با ساختن «واژه- اصطلاحِ» کاربردی فیلمفارسی، توانست ضدگفتمانی را در برابر گفتمان مسلط آن روزهای سینمای ایران که از دوره‌ی شروع مجدد در سال ۱۳۲۷ توسط کسانی مثل اسماعیل کوشان، تماماً در حوالی «فیلمفارسی» سیر می‌کرد ایجاد کند... او اصرار می‌کرد که فیلمفارسی را باید سر هم نوشت و دلیلش هم این بود که می‌خواست از به‌هم‌آمیزی این دو، مفهوم جدیدی ارائه کند. او با چسباندن «فیلم» به «فارسی» و رسیدن به واژه‌ی «فیلمفارسی» سینمایی را هدف می‌گرفت که به‌زعم خودش نه فیلم بود و نه فارسی؛ بلکه آمیزه‌ای نچسب از این دو بود.

*------------*

اما هر فیلم قبل از انقلابی را نمیتوان به فیلمفارسی اختصاص داد . و کلیه ی آن فیلمها را بی محتوی خواند . باید ابتدا درک درستی از آن فیلم ، کارگردان ، داستان فیلم ، و صحنه های اجرایی فیلم و حتی باید به چرا ساخته شدن و مفهومی که فیلم میخواهد به آن برسد را بشناسیم و بعد اگر آن فیلم فاقد این شرایط بود باید گفت آن فیلم فیلمفارسی است.

کارگردانان آگاهی که در شرایط پیش از انقلاب با جو بازار فروش فیلم های تجاری و پرفروش پیش نمیرفتند اندک بودند. و فیلمهایی ساختند با محتوایی ژرف و عمیق که موضوعات فیلمهایشان از دل جامعه و مشکلات مردم بیرون می آمد . مثل فیلم خشت و آینه ابراهیم گلستان ، آرامش در حضور دیگران استاد ناصر تقوایی ، فیلم گاو داریوش مهرجویی و روایت فیلم شب قوزی فرخ غفاری از داستانهای هزار و یک شب ، فیلم های پرویز کیمیاوی ، سهراب شهید اخوان ثالث ، که فیلم هایی متفاوت بودند . و حتی میتوان به فیلمهای زنده یاد علی حاتمی اشاره کرد که فیلم هایش از دل داستانها ، روایت ها ، و آداب و رسوم کهن ایرانی بیرون می آمدند. همچون فیلم حسن کچل ، طوقی ، باباشمل ، خواستگار ... و سریال به یادماندنی و زیبای هزاردستان.

پس بهتر است پیش از گفتن و برچسب زدن نام فیلمفارسی به یک فیلم ابتدا به درک درستی از کلیت فیلم برسیم ، بعد بگوییم که فلان فیلم فیلمفارسی است.

البته باید گفت فیلمفارسی فقط به فیلم های قبل از انقلاب نیز تعلق ندارد در همین دوره و زمانه خودمان هم هستند اندک فیلمهای تجاری و عامه پسند که میتوان به آنها فیلمفارسی گفت .